Op het gebied van de medische biologie wordt genezing beschouwd als het resultaat, voorafgegaan door objectieve en wetenschappelijk meetbare termen, van de werkzaamheid van de therapie of van de medicijnen die de patiënt heeft genomen om hun gezondheidstoestand te herstellen.
Deze opvatting van therapeutische werkzaamheid wordt bekritiseerd vanuit het oogpunt van medische antropologie omdat het in essentie gebaseerd is op de biologische aspecten van de relatie tussen de patiënt en de therapie, waarbij de culturele, sociale, emotionele en symbolische aspecten die van invloed zijn op elk moment van de leven van de mens, inclusief het genezingsproces.
Door deze aspecten te kennen, begrijpen we het complexe netwerk van onderlinge relaties tussen de actieve rol van de patiënt en zijn verwachtingen, de symbolische representaties en de culturele referentielijnen van de actoren die bij het zorgproces betrokken zijn.
Bovendien verwijst het concept van symbolische werkzaamheid onvermijdelijk naar de reflectie op de onderlinge verbinding tussen lichaam en geest, of liever tussen de biologische en niet-menselijke aspecten.
De factoren van therapeutische werkzaamheid
Het concept van therapeutische werkzaamheid bestaat uit het succesvol afronden van de therapie of het herstel van de gezondheid. Het mag niet in verband worden gebracht met een verlaging van de farmacologische werking op het lichaam van de patiënt, maar moet worden opgevat in overeenstemming met een bredere visie, die alle aspecten van de therapeutische activiteit kan omvatten.
Daarom, om de werking van de therapeutische werkzaamheid beter te begrijpen, kan men zich afvragen: wat zijn de factoren die, in afwezigheid van of in associatie met de actieve ingrediënten van geneesmiddelen, bijdragen aan het teweegbrengen van verbetering in gezondheid of genezing ?
Genezing en, in het geval van chronische ziekten, het verbeteren van de toestand van de patiënt hangt van verschillende factoren af:
- Aan de ene kant werken biologische factoren die in de loop van de evolutionaire geschiedenis van de mens zich hebben ontwikkeld met als doel de gezondheidstoestand van het individu te beschermen en te herstellen (antilichamen, weefselregeneratie, enz.).
- Dan zijn er een aantal culturele factoren, zoals de apparaten die in verschillende culturen worden gebruikt om genezing teweeg te brengen of te helpen door middel van materiële en symbolische mechanismen (medicijnen, zorgrituelen, communicatiemethoden tussen patiënt en therapeut, enz.).
Ziekte: betekenis en zoeken naar oorzaken
Symbolische effectiviteit in het genezingsproces
Het concept van de symbolische werkzaamheid werd geïntroduceerd door de antropoloog Claude Lévi-Strauss in een onderzoek dat in 1949 werd uitgevoerd onder de titel L'efficacité symbolique . In dit essay analyseert de auteur een sjamanistisch ritueel onder de Cuna (Panama) voor de goede afloop van de geboorte met complicaties.
De vraag van de antropoloog luidt: hoe zorgt de rituele actie van de sjamaan voor een effectieve verbetering van de zwangere vrouw?
De sjamaan, door middel van liedjes die metaforisch de toestand van de patiënt reproduceren, handelt symbolisch op het lichaam van de vrouw en biedt haar tegelijkertijd een mythische horizon van referentie om betekenis te geven aan de pijn en het leed dat ze ervaart . Het ritueel vermindert daarom, door op het vlak van het denkbeeldige te werken, de fysieke pijn van de patiënt .
De symbolische effectiviteit kan daarom worden gedefinieerd als de relatie tussen het vlak van representatie en dat van incorporatie (Pizza, 2005).
Hoewel we gewend zijn om de westerse geneeskunde te beschouwen als een objectieve wetenschap, een spiegel van een realiteit gedomineerd door oorzaak-gevolgreacties, als we het beschouwen als onderdeel van een cultureel systeem beheerst door overtuigingen, representaties en vaststaande betekenissen, kunnen we begrijpen hoe de bovengenoemde culturele factoren ze zijn niet alleen effectief op het materiële niveau, maar ook op het symbolische niveau, zoals de therapeutische rituelen die aanwezig zijn in andere geneesmiddelen dan de westerse.
De symbolische effectiviteit van medicijnen in het genezingsproces
De symbolische effectiviteit heeft niet alleen betrekking op traditionele medische systemen, integendeel: het werkt in elke therapeutische context waarin patiënt en therapeut dezelfde culturele code delen en dezelfde betekenis toekennen aan de ervaringen van genezing en genezing.
Geneesmiddelen "helen" bijvoorbeeld niet alleen vanwege de actieve ingrediënten die ze bevatten, maar vooral vanwege de rol van andere factoren: de verwachtingen van de patiënt, het prestige dat wordt toegeschreven aan de recepten van de arts en de kenmerken van het medicijn zelf (formulier, kleur, maat).
De symbolische werkzaamheid van de geneesmiddelen, bekend als het placebo-effect, is grotendeels te wijten aan de actieve rol van de patiënt : het idee dat hij heeft van het medicijn en waarop hij de verwachtingen van verbetering projecteert, kan hersengebeurtenissen veroorzaken die daadwerkelijk tot verbetering leiden klinisch voorgesteld door de patiënt (Benedetti, 2012).
Om thema's met betrekking tot symbolische werkzaamheid en effectiviteitsapparaten te verdiepen, raad ik aan de tekst van Giovanni Pizza te verkrijgen, "Medische antropologie. Lichaamskennis, werkwijzen en beleid "(2005), Carocci Editore. Terwijl ik, om meer te weten te komen over het placebo-effect, het interessante boek van Fabrizio Benedetti, "Het placebo-effect, aanraad. Korte reis tussen lichaam en geest (2012).
